Inspektorat Graniczny nr 3

Inspektorat Graniczny nr 3 – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[1]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego naczelny inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski zatwierdził dyslokację, granice i strukturę inspektoratu granicznego nr 3 „Brodnica”^[2]. Rozkazem Mazowieckiego Inspektora Okręgowego nr 9 z 25 lipca 1928 zorganizowano posterunek informacyjny „Jabłonowo” i „Lidzbark”. Placówki te przydzielono etatowo drużyny kierownika IG nr 3^[3]. Rozkaz nr 9 z 18 października 1929 roku w sprawie reorganizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowskiw miejsce komisariatu „Hartowiec” powołał komisariat Straży Granicznej „Rybno”^[4].

Rozkazem nr 1 z 31 marca 1937 roku w sprawach [...] likwidacji i tworzenia placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zniósł posterunek wywiadowczy „Płosnica”, „Jabłonowo” i „Plesewo”^[5].

Rozkazem nr 2 z 8 września 1938 roku w sprawie terminologii odnośnie władz i jednostek organizacyjnych formacji, dowódca Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski nakazał zmienić nazwę Inspektoratu Granicznego „Brodnica” na Obwód Straży Granicznej „Brodnica”^[6]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 roku w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma zniósł placówkę II linii „Świerkocin”^[7]. Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma wydzielił komisariat „Rybno” z Obwodu SG „Brodnica” i przydzielił go do Obwodu SG „Przasnysz”^[8].

Służba graniczna

Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski swoim rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 roku w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego określił granice inspektoratu granicznego: od wschodu: od placówki Straży Granicznej „Uzdowo” wyłącznie, od zachodu do placówki Straży Granicznej „Mały Wełcz” włącznie^[9]. Siedziba inspektoratu mieściła się przy ul. Wiejskiej 2 w budynku skarbowym^[10]. Do dyspozycji inspektorat posiadał samochód osobowy Austin i motocykl Harley Dawidson^[10].

W 1936 roku inspektorat ochraniał granicę państwową na długości 157 kilometrów od kamienia granicznego I/89 do IV/089. Obejmował powiaty: działdowski, lubawski, grudziądzki, mławski, brodnicki, wąbrzeski, sierpecki i rypiński^[11].

Sąsiednie inspektoraty:

• Inspektorat Graniczny „Przasnysz” ⇔ Inspektorat Graniczny „Tczew” − 1928

Funkcjonariusze inspektoratu

Kierownicy/komendanci inspektoratu

Oficerowie inspektoratu w 1936^[15]:

• kierownik inspektoratu – nkom. Wacław Sacewicz
• kwatermistrz (jednocześnie adiutant) – pkom. Franciszek Szulc
• II oficer sztabu (jednocześnie kierownik laboratorium fotograficznego) – pkom. Stanisław Gruchała

Struktura organizacyjna

Organizacja inspektoratu w 1928^[16]:

• komenda − Brodnica
• komisariat Straży Granicznej „Hartowiec”
• komisariat Straży Granicznej „Lubawa”
• komisariat Straży Granicznej „Krotoszyny”
• komisariat Straży Granicznej „Łasin”

Organizacja inspektoratu we wrześniu 1929^[4] i w lutym 1930^[17]:

• komenda − Brodnica
• 1/3 komisariat Straży Granicznej „Rybno”
• 2/3 komisariat Straży Granicznej „Lubawa”
• 3/3 komisariat Straży Granicznej „Krotoszyny”
• 4/3 komisariat Straży Granicznej „Łasin”
• 5/3 komisariat Straży Granicznej „Świerkocin”

Organizacja Obwodu SG „Brodnica” w 1939:

• komenda − Brodnica
• komisariat Straży Granicznej „Lubawa”
• komisariat Straży Granicznej „Krotoszyny”
• komisariat Straży Granicznej „Łasin”
• komisariat Straży Granicznej „Świerkocin”

Przypisy

Bibliografia

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Odpisy z kronik Inspektoratu Granicznego „Brodnica” i z kronik podległych komisariatów w latach 1936–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Kronika Inspektoratu Granicznego „Ostrów” w latach 1932–1933 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Muzeum Polskich Formacji Granicznych – Leon Baziulewicz. [dostęp 2017-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-17)].
• Ministerstwo Skarbu. Komenda Straży Granicznej. Komunikat dyslokacyjny Straży Granicznej na dzień 1 lutego 1930. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy organizacyjne Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.